Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης (Artificial Intelligence – AI) έχει δημιουργήσει εντυπωσιακές ευκαιρίες για την τεχνολογική πρόοδο, αλλά και σοβαρές προκλήσεις ασφαλείας, ιδίως όταν τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης γενικού σκοπού (General-Purpose AI – GPAI) χρησιμοποιούνται για κακόβουλους σκοπούς. Το ζήτημα της αξιολόγησης και μετριασμού αυτών των κινδύνων αποκτά καίρια σημασία, καθώς τα GPAI models μπορούν να ενισχύσουν την πολυπλοκότητα, την αυτοματοποίηση και την κλίμακα των κυβερνοεπιθέσεων, προκαλώντας σοβαρές επιπτώσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Στο πλαίσιο της εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Κανονισμού για την Τεχνητή Νοημοσύνη (AI Act), η Ελλάδα βρίσκεται σε θέση να υιοθετήσει πολιτικές και στρατηγικές που θα διασφαλίσουν την κυβερνοασφάλεια και την προστασία των κρίσιμων υποδομών της. Το άρθρο αυτό εστιάζει στους τεχνικούς, πολιτικούς και εθνικούς κινδύνους που σχετίζονται με τη χρήση των GPAI models για κυβερνοεπιθέσεις, αναλύοντας τις προκλήσεις και τις λύσεις που αφορούν την ελληνική πραγματικότητα.
Η Τεχνική Διάσταση των Κινδύνων
Τα General-Purpose AI models, όπως τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα (Large Language Models – LLMs), έχουν επιδείξει την ικανότητα να εκτελούν ποικίλες και περίπλοκες λειτουργίες, όπως η παραγωγή φυσικής γλώσσας, η ανάλυση δεδομένων και η επίλυση προβλημάτων. Παρόλο που οι εφαρμογές αυτές έχουν φέρει σημαντικά οφέλη, η ίδια τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί για κακόβουλους σκοπούς.
Η μεγαλύτερη απειλή προκύπτει από την ικανότητα των μοντέλων να δημιουργούν κακόβουλο κώδικα, να εντοπίζουν ευπάθειες σε λογισμικό και να αναπτύσσουν εξαιρετικά πειστικά μηνύματα για επιθέσεις phishing. Η δυνατότητα αυτοματοποίησης αυτών των επιθέσεων μειώνει το κόστος και την πολυπλοκότητα για τους κακόβουλους παράγοντες, καθιστώντας τις επιθέσεις ευρύτερης κλίμακας και πιο δύσκολες στην ανίχνευση.
Επιπλέον, τα GPAI models έχουν την ικανότητα να ενισχύσουν τις Advanced Persistent Threats (APTs), οι οποίες χαρακτηρίζονται από μακροχρόνιες και στοχευμένες επιθέσεις σε κρίσιμες υποδομές. Οι επιθέσεις αυτές μπορούν να προκαλέσουν σημαντικές διακοπές στη λειτουργία συστημάτων, να υποκλέψουν ευαίσθητα δεδομένα ή να επηρεάσουν τη λειτουργία οργανισμών.
Πολιτική και Ρυθμιστική Διάσταση: Ο Ρόλος του AI Act
H οδηγία AI Act, που θεσπίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, απαιτεί από τους παρόχους γενικών μοντέλων τεχνητής νοημοσύνης να αξιολογούν συστηματικά τους κινδύνους που σχετίζονται με τα προϊόντα τους πριν από την εμπορική διάθεσή τους. Η αξιολόγηση περιλαμβάνει τη διενέργεια adversarial testing, τη μελέτη των επιπτώσεων και την τεκμηρίωση των αποτελεσμάτων. Ο στόχος είναι να διασφαλιστεί ότι οι πάροχοι θα αναλάβουν την ευθύνη για την ασφάλεια και την αξιοπιστία των μοντέλων τους, ενώ οι αρμόδιες αρχές θα διαθέτουν μηχανισμούς παρακολούθησης και συμμόρφωσης.
Η Ελλάδα, ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οφείλει να ενσωματώσει τις διατάξεις αυτές στο εθνικό της πλαίσιο, περιλαμβάνοντας την ανάπτυξη δομών που θα επιτρέπουν την εποπτεία της τεχνητής νοημοσύνης, την παροχή εξειδικευμένης εκπαίδευσης σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς και την ενίσχυση της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Αρχή Τεχνητής Νοημοσύνης.
Η Εθνική Διάσταση: Η Πρόκληση για την Ελλάδα
Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μοναδικές προκλήσεις στο ζήτημα της κυβερνοασφάλειας, καθώς οι γεωπολιτικές της συνθήκες την καθιστούν κρίσιμο κόμβο μεταξύ Ευρώπης και Ανατολικής Μεσογείου. Οι κρίσιμες υποδομές της χώρας, όπως τα δίκτυα ενέργειας, οι τηλεπικοινωνίες και οι μεταφορές, αποτελούν πιθανούς στόχους κυβερνοεπιθέσεων που θα μπορούσαν να ενισχυθούν από τη χρήση GPAI models.
Επιπλέον, οι στρατιωτικές και κυβερνητικές πληροφοριακές υποδομές είναι ιδιαίτερα ευάλωτες σε συνδιαστικές επιθέσεις (cyber and phsyical). Οι κακόβουλοι παράγοντες μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα GPAI για τη διασπορά παραπληροφόρησης, υπονομεύοντας τη δημόσια εμπιστοσύνη και δημιουργώντας κοινωνικές εντάσεις.
Για να αντιμετωπιστούν οι προκλήσεις αυτές, η Ελλάδα επιβάλλεται να δημιουργήσει έναν εθνικό φορέα αξιολόγησης τεχνητής νοημοσύνης, ο οποίος θα συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς και θα διαθέτει εξειδικευμένη τεχνογνωσία. Ο φορέας αυτός θα πρέπει να διασφαλίζει την αποτελεσματική παρακολούθηση των GPAI models και να προτείνει μέτρα για τη μείωση των κινδύνων.
Μια Ολοκληρωμένη Στρατηγική
Η αντιμετώπιση των κινδύνων που συνδέονται με τα GPAI models απαιτεί μια πολυεπίπεδη στρατηγική. Σε τεχνικό επίπεδο, η ανάπτυξη ενός εθνικού πλαισίου αξιολόγησης και μετριασμού των κινδύνων είναι απαραίτητη. Κάτι τέτοιο περιλαμβάνει τη χρήση εργαλείων adversarial testing, την ανάλυση συμπεριφοράς των μοντέλων και την εφαρμογή μηχανισμών φιλτραρίσματος για την αποτροπή κακόβουλων ενεργειών.
Σε πολιτικό επίπεδο, η Ελλάδα πρέπει να ενισχύσει τη νομοθεσία της και να προσαρμόσει τις εθνικές της πολιτικές στις απαιτήσεις του AI Act. Αυτό περιλαμβάνει την ανάπτυξη ρυθμιστικών πλαισίων που θα διασφαλίζουν τη συμμόρφωση των παρόχων με τα πρότυπα ασφαλείας.
Τέλος, σε επίπεδο εθνικής ασφάλειας, είναι κρίσιμη η ενίσχυση της συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλους διεθνείς εταίρους. Η ανταλλαγή πληροφοριών και βέλτιστων πρακτικών μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματική αντιμετώπιση των απειλών και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας των συστημάτων.
Η αντιμετώπιση των κινδύνων που σχετίζονται με τη χρήση των General-Purpose AI models για κυβερνοεπιθέσεις δεν αποτελεί μόνο τεχνική πρόκληση, αλλά και πολιτική και εθνική ανάγκη. Η Ελλάδα έχει την ευκαιρία να πρωτοστατήσει στην υιοθέτηση καινοτόμων προσεγγίσεων για την αξιολόγηση και τη μείωση αυτών των κινδύνων, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία των κρίσιμων υποδομών και την ενίσχυση της εθνικής της ασφάλειας. Η εφαρμογή ενός συνεκτικού πλαισίου, συμβατού με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις, θα αποτελέσει βασικό εργαλείο για την προστασία του ψηφιακού μέλλοντος της χώρας.
ATHANASIOS Staveris-Polykalas